NIEWOLNIK POD ŻAGLAMI - ALFRED JAN

Autor, od lat mieszkający w Elblągu, opisał swoje przeżycia z dzieciństwa i wczesnej młodości w latach międzywojennych, w Nowym Dworze Mazowieckim, a także tragiczne lata hitlerowskiej okupacji, spędzane początkowo w rodzinnym domu (wrzesień 1939 - marzec 1943), a potem na robotach w ówczesnych Niemczech, głównie w regionie elbląskim (marzec 1943 - maj 1945). Od dzieciństwa jego życie było związane z wodą i z żeglowaniem, dlatego jako robotnik przymusowy został przydzielony do pracy na statku towarowym, pływającym po wodach Zalewu Wiślanego, a należącym do szypra z Tolkmicka; zimą, kiedy żegluga po Zalewie była niemożliwa, pracował jako robotnik, m.in. w fabryce „Artur Sprich” w Elblągu. W końcowym okresie wojny, kiedy front dotarł do Prus Wschodnich, sytuacja polskich robotników przymusowych jeszcze bardziej się pogorszyła: mogli zostać zabici przez Niemców za próbę ucieczki, mogli zginąć od angielskich bomb, zrzucanych na Królewiec i inne niemieckie miasta, mogli też zostać zabici przez nacierających Rosjan, którzy robili co chcieli w okupowanym kraju. Aby wrócić do Polski A. Paruszewski i jego towarzysze niedoli musieli przejść (pod eskortą żołnierzy Armii Czerwonej) istną drogę przez mękę przez całe Prusy Wschodnie - zniszczone przez działania wojenne, opuszczone przez niemieckich mieszkańców i pozbawione żywności... Znaczenie tej książki (napisanej w sposób przystępny, ciekawy i nie pozbawiony humoru) dla poznania historii najnowszej naszego miasta i regionu jest trudne do przecenienia.